Avusturyalı filozof Ludwig Wittgenstein (26 Nisan 1889 – 29 Nisan 1951) birçok düşünür tarafından 20. yüzyılın en etkili düşünürü olarak kabul edilir. Wittgenstein felsefesinin her biri düşünce dünyasının seyri üzerinde derin izler bırakmış olan iki dönemi vardır. Bu dönemlerden ilki Wittgenstein’ın hayattayken yayınlanan tek eseri olan Tractatus Logico-Philosophicus’ta (1921) dile getirdiği düşünceler ekseninde şekillenir. Tractatus; dil, düşünce ve gerçek arasındaki ilişkiye dair bir incelemedir. Çok kabaca söyleyecek olursak, Wittgenstein Tractatus’ta; anlamlı olan her dilsel ifadenin olgusal bir karşılığı olduğunu, olgusal karşılığı olmayan dilsel ifadelerin saçma olduğunu, dil ile dünyanın aynı mantıksal biçime sahip olduğunu ve böylece dilin dünyayı resmettiğini söyler. Yedi temel önermeden ve bu önermelerin açıklama silsilelerinden ibaret olan bu küçük hacimli kitabın felsefe açısından oldukça büyük sonuçları olmuştur. Tractatus’la beraber; dil ile felsefenin ilişkisi, olgusal olmayan ifadelerin mahiyeti, felsefenin işlevi, bir felsefe problemi olarak anlam felsefi düşüncenin çok temel problemleri olarak ortaya çıkar. Eserin belki de en merak uyandıran yanı bu eserle beraber Wittgenstein’ın kendinden çok emin bir şekilde felsefenin tüm problemlerine yanıt verdiğini düşünüyor olmasıdır.

Wittgenstein’ın felsefenin tüm problemlerini çözdüğüne dair inancı 1929 yılına kadar sürer. 1929 yılında dil ile dünya arasındaki ilişkinin omurgasını oluşturan mantıksal biçim fikrine dair bir kafa karışıklığıyla felsefeye geri döner. Sıklıkla Wittgenstein’ın geç dönemi olarak adlandırılan bu yeni dönemini büyük oranda 1929 yılından ölümüne kadar geçen süreçte Cambridge’te çalıştığı dönemde aldığı notlardan ve çeşitli yazışmalarından biliyoruz. Ölümünden yaklaşık iki yıl sonra yayınlanan eseri Felsefi Soruşturmalar bu yeni dönemin temel eseri olarak kabul edilse de bu döneme dair bugün birçoğu yayınlanmış olan binlerce sayfa doküman olduğunu biliyoruz. Bu geç döneminde Wittgenstein dili olgusal dünyanın bir resmi olmaktan çıkarıp, dil oyunları olarak adlandırdığı çeşitli anlaşma pratiklerinin dinamik bir bütünü olarak tanımlar. Dil insanın bir yaşam biçimine dahil olmak suretiyle uzlaştığı antropolojik bir fenomendir. Dil artık bir şeyin resmedildiği temsil aracı değil, şeylerin her ne iseler o olmalarını sağlayan kurucu bir unsurdur. Dilin özü kendi dışındaki müstakil bir gerçeklikte değil; şeylerin ne olduğunu belirleyen kuralları ifade eden gramerde yatar ve Wittgenstein’a göre gramer kendi dışındaki bir şeye bağımlı değildir yani otonomdur.

Toplamda 3 saat sürecek olan bu iki derste Wittgenstein felsefesinin ana hatlarının tartışılması hedeflenmektedir. İlk dersin konusu Tractatus’ta ifade edilen erken dönem düşüncelerinin arka planı, Tractatus’un temel iddiaları ve bu dönemdeki fikirlerinin dönüşmesine yol açan nedenler olacaktır. İkinci dersin temel çerçevesini ise geç dönem düşünceleri oluşturacaktır. Bu kısımda, Felsefi Soruşturmalar’da dile getirdiği ve bugün hala etkisi süren yeni dil anlayışı, bu dil kavrayışının bir sonucu olan ve büyük oranda Kesinlik Üzerine’de dile getirilen epistemoloji anlayışı ele alınacaktır.

ETKİNLİK YÖNETİCİSİ

Dr. Umut Morkoç,