Neoliberalizmin en dikkate değer ideolojik “başarılarından” biri, pek çoğumuzu, kendisini piyasanın önündeki sınırları kaldırmaya yönelik bir iktisat politikası-mantığı ya da yeni bir sınıf tahakküm rejiminden ibaretmiş gibi düşünmeye ikna etmiş gözükmesidir. Kavramın, kimilerince, içerisinde bulunduğumuz zamanı tarif etmek için fazla genel, soyut ve “kaba” bulunması, bütün enflasyonist kullanımlarının yanında, bir miktar da neoliberalizmin tabiri caizse bu kamuflaj yeteneği ile açıklanabilir. İktisadi mantığın ya da piyasa ilişkilerinin kapsama alanına girmiyor gözüken duygusal ilişkiler, aile, çocuk yetiştirme vs. gibi hayatın pek çok alanında, neoliberal mantık halihazırda sorunsuzca işlemektedir. Dolayısıyla neoliberal düzenin mimarlarından Margaret Thatcher’ın çok erken bir dönemde dile getirdiği gibi esas amaç serbest piyasanın önündeki engelleri kaldırmaktan öte “kalbi ve ruhu değiştirmektir”, “ekonomik hususlar bu yolda başvurulan yöntemlerden ibarettir”. Serbest piyasanın özgürleşme ve zenginleşme vaadinin boşa çıktığının iyiden iyiye anlaşıldığı günümüzde, neoliberalizmin geleceğe erişimimizi engelleyen bir ethos ve tahayyül sınırı olarak yürürlükte kalabilmesini layıkıyla kavrayabilmeye başlamak için, onun iktisadi mantığını deşifre etmeye çalışmaktan önce, nasıl bir öznellik rejimi tesis ettiğine ya da nasıl bir homo neoliberalus üzerinde yükseldiğine odaklanmamız gerekiyor. Zira neoliberalizm dar anlamıyla bir iktisadi rejim olmanın ötesinde, bütün bir bilinç, düşünme, hissetme ve duygulanım tarzlarımızı dönüştüren bir öznellik üretim rejimi inşa edebilmesi sayesinde ona ne kadar inanmasak da bizi “içeriden” kat edebiliyor ve kendini yeniden üretebiliyor.

Bu derste, öncelikle, söz konusu öznellik rejimini anlamak için Michel Foucault’nun Biyopolitikanın Doğuşu derslerinde öne sürdüğü çerçeveye başvuracağız ve neoliberal yönetimsellik çerçevesinde kendi kendisinin “girişimcisi” olarak insan tasavvurunun nasıl ortaya çıktığı ve hayatın her alanında yerleşik hale geldiğine odaklanacağız. Daha sonra ise, neoliberalizmin ve piyasanın yarattığı belirsizlik, öngörülemezlik ve kaygı ile baş edebilmek için, pozitif psikoloji ve “kişisel gelişim” endüstrisinin nasıl devreye girdiğinden ve ne tür bir işlev üstlendiğinden söz edeceğiz. Ve dersin sonlarına doğru da, bilhassa internet teknolojileri ve sosyal medya mecralarında yoğun bir şekilde dışa vuran ve yeni nihilizm olarak adlandırabileceğimiz bir kolektif ruh halinin genel karakteristiklerini tasvir etmeyi deneyeceğiz.

ETKİNLİK YÖNETİCİSİ

Dr. Serhat Celal Birdal, lisans eğitimini Çankaya Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler bölümünde, yüksek lisans ve doktora eğitimini ise Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi bölümünde tamamladı. Halen Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi bölümünde doktor öğretim üyesi olarak görev yapan Serhat Celal Birdal’ın, siyaset felsefesi, Türkiye solu, Louis Althusser düşüncesi, arzu kavramı üzerine çeşitli dergilerde yayımlanmış makaleleri, kitap bölümleri ve 2020’de İletişim Yayınları tarafından basılan “Bir Başka Devrim” başlıklı bir kitabı bulunmaktadır.